Contar o que pasa. Nunca a misión suprema do xornalismo foi tan complexa e, á vez, tan necesaria. E nunca tan expostas, indefensas e desposuídas estivemos as xornalistas e os xornalistas na batalla diaria da información. Perdemos, en primeiro lugar, a principal ferramenta da que dispuñamos: a linguaxe, o rigor nas palabras, a exactitude. Ese talismán extraviouse, hai ben tempo, na lameira do espectáculo e da banalización dos titulares e dos contidos. A crise económica exacerbou, ademais, a nociva práctica de revirar o nome das cousas. E foi así como os desafiuzamentos, os despedimentos, a corrupción, os espolios empresariais, os crimes de violencia machista, o terrorismo bancario, a persecución da disidencia política ou as leis que vulneran dereitos fundamentais da cidadanía adquiriron denominacións eufemísticas nas portadas dos diarios e nas escaletas dos telexornais. O asasinato premeditado de José Couso por parte do exército estadounidense converteuse, por exemplo, nunha morte desafortunada. E quen quixo denigrar así a súa memoria boicoteou tamén a presenza do noso compañeiro no espazo informativo. Porque a perversión da linguaxe vai sempre da man do silencio. E o silencio, como lembraba a poeta Adrienne Rich, é o principio básico da inacción. O que se censura, aquilo do que non se fala, reverte nalgo paralizante e falso, que condiciona as nosas vidas.

Sen armas case, esquivando imposicións e directrices censoras, vetos lingüísticos e liñas vermellas, saímos as xornalistas e os xornalistas á procura de novas preguntas. Buscamos outras maneiras de contar o que pasa e restituír a linguaxe, que é o mesmo que restituírmos a credibilidade. Pero qué encontramos ao regresar, co froito do noso labor entre as mans? A desidia intelectual duns editores que entregaron as súas cabeceiras aos bancos, aos anunciantes e aos poderes que subvencionan os seus imperios en declive. Encontramos a mercantilización da prensa, a compra-venda de noticias, a vulneración da fronteira entre información e publicidade, feitos e propaganda. Batemos con empresarios-gurú que non saben interpretar o presente e que só ven en Internet unha fonte de males, a coartada para os seus recortes e o pretexto para esixirlles aos seus empregados un perfil multifuncional e flexíbel que falsea a realidade da profesión, inmersa nun crecente proceso de autonomización e empobrecemento free-lance. Batemos de cara con EREs, impagos, desigualdades salariais, contratos abusivos e bolseiras e bolseiros que realizan traballos sen apenas remuneración. Atopámonos a feminización da man de obra e a ausencia de mulleres nos consellos administrativos, nas direccións e nas mesas nas que se decide. E achamos, nos medios privados e públicos deste país, redaccións amordazadas, atemorizadas, adictas aos gabinetes institucionais e ás máis resesas e manipuladoras rutinas informativas. Periodismo anestesiado, acrítico, insolidario, obediente, que acata as ordes, incapaz de erguer outro relato colectivo que non sexa o da súa propia desgraza.

Cómpre pois ollar cara ás empresas porque nelas, e nese estado de excepción que nos impoñen ás traballadoras e traballadores, radica hoxe o perigo real. Os ataques á liberdade de prensa non proveñen das declaracións dun deputado. Nin sequera do descrédito social que suscitan opinadores e tertulianos intrusos, que se arrogan a representatividade deste oficio e ofrecen circo e especulación no canto de rigor e datos contrastados. A ameaza provén dunhas empresas xornalísticas que son, hoxe, a eficaz correa de transmisión dun poder político e económico, satisfeito coa nosa docilidade e a nosa indefensión. Debémonos esixir autocrítica e exercitar ese acto supremo de liberdade e independencia que é dicir NON. Non á manipulación informativa, non á censura, non á precariedade laboral, non á vulneración por lei do noso dereito a informar. Contemos o que pasa. Sen ilusións pero sen desilusionarse. E saiamos á procura dese milagre do que falou o escritor portugués Miguel Torga: “Saborear os frutos do quotidiano sem ter o gosto deles na memória. Nascer todas as manhãs”. Repitámolo. Dicir NON e nacer todas as mañás. Debémosllo a quen non o pode facer e a quen, coma José Couso, entregou a vida mesma no heroico e necesario acto de contar o que pasa.

Fran P. Lorenzo, xornalista